Pahalı kültür varlıkları artık anavatanında!

Kültür ve Turizm Bakanlığının yürüttüğü çalışmalar sonucu Danimarka Glyptotek Müzesi’ne sunulan kanıtlar ile kendi bilimsel incelemeleri doğrultusunda etik nedenlerle Türkiye’ye iade edilen Anadolu kökenli tarihi eserler, Antalya Arkeoloji Müzesi’nde gazetecilere tanıtıldı.

Eserler ortasında, Burdur, Boubon Antik Kenti kökenli Roma İmparatoru Septimius Severus’un başı ve yeniden Burdur’un Düver Köyü kökenli 48 pişmiş toprak mimari levha bulunuyor.

“SON 7 YILDA 8 BİN 967 YAPITIN İADESİ SAĞLANDI”

Bakan Ersoy, son 7 yılda 8 bin 967 yapıtın iadesini sağladıklarını, dünyanın neresine kaçırılmış olursa olsun bu topraklara ilişkin hangi eser varsa bu yapıtların izini sürüp Türkiye’ye getirmeye devam edeceklerini söyledi.

“Bugün iade süreçleri tamamlanarak ülkemizde müdafaa altına alınan bu eserler, vatandaşlarımız ve dünya insanları için korumakla ve erişilebilir kılmakla yükümlü olduğumuz mirasageri kazandırılmıştır.” diyen Ersoy, şunları kaydetti:

“Danimarka’dan iadesini sağladığımız Roma İmparatoru Septimius Severus’un tasvir edildiği heykel başı, Boubon Antik Kentinde 1960’lı yıllarda gerçekleştirilen kaçak hafriyatlar sonucunda yurt dışına çıkarılan eserler ortasında yer almaktadır. M.S. 3. yüzyıla tarihlenen bu yapıtın iadesi vesilesiyle bu eser kümesi hakkındaki çalışmalarından faydalandığımız merhume Prof. Dr. Jale İnan’ı da anmak isterim. Biz son 5 yılda sahiden bu uğraşta değerli kazanımlar elde ettik fakat Anadolu’nun kültürel mirasının korunması çalışmaları on yıllardır sürüyor. Merhum Jale İnan hocamız, bu heykel başını yerinde incelemiş ve Boubon kökenli olduğuna dair tespitlerde bulunmuştu. O periyot yapılan tespitlerin de ışığında Kaçakçılıkla Çaba Dairemiz çalışmalarını genişletip iade talebimizi Danimarka’ya iletti. Danimarka ve Glyptotek Müzesi’ni de iş birliğine açık tavırları ve etik bir duruş sergileyerek verdikleri iade kararından ötürü kutluyorum. Kopenhag Büyükelçimiz Sayın Hakan Tekin ile Kültür ve Tanıtma Müşavirliğimize de ayrıyeten teşekkür ederim.”

“KAÇAK HAFRİYAT FAALİYETLERİYLE ZİYAN GÖRDÜ”

Ersoy, bir öbür iadesi sağlanan eser kümesinin Düver kökenli pişmiş toprak levhalar olduğuna dikkati çekerek, Burdur’un Düver kökenli pişmiş toprak levhalarının da yeniden 60’lı yıllardaki kaçak hafriyatlar neticesinde yurt dışına kaçırıldığını ve dünya çapında koleksiyonlara girdiğini vurguladı.

Ersoy, 1960’lı yıllarda Boubon Antik Kenti’nin arkeolojik mirasının kaçak hafriyat faaliyetleriyle ziyan gördüğünü ve bu süreçte pek çok yapıtın geçersiz dokümanlar ve köken bilgileriyle İsviçre üzerinden ya da direkt ABD’ye kaçırıldığını tabir etti.

Daha evvel de Kaçakçılıkla Uğraş Dairesi ile Manhattan Bölge Savcılığı arasında yürütülen iş birliği sayesinde birçok Boubon kökenli yapıtın iade edildiğini lisana getiren Ersoy, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Lucius Verus, Septimius Severus, Genç İmparator ve Giysili Bayan heykellerinin yanı sıra İmparator Caracalla’ya atfedilen iki büst ve periyodun kıymetli şahsiyetlerine ilişkin beş baş ile bir bronz bayan büstü Türkiye’ye tekrar kazandırılmıştı. Bu iadeler; sunulan dokümanlar, görgü şahidi sözleri ve isimli kriminolojik çalışmalar sayesinde gerçekleşti. Bakanlığımız ile Manhattan Savcılığı iş birliğinde yapılan geniş kapsamlı soruşturmalar ve iadeler de dünyada önemli seviyede yankı buldu, örnek oldu.”

“KAMUOYUNA BÜYÜK BİR MEMNUNLUKLA PAYLAŞACAĞIZ”

Yıllar sonra Septimius Severus’un başı ile gövdesinin birleştirilmiş halini herkesin görmek istediğine değinen Ersoy, şöyle konuştu:

“Bu mevzuda çok titiz bir çalışma süreci başlatmış bulunuyoruz. Antik periyotta, bu heykel gövdeleri son derece idealize bir formda yapılmakta ve tarih içinde imparatorların değişmesi üzere durumlarda farklı başların birleştirilmesiyle kullanılmaktaydı. İşte bu sebeple şu an baş ve gövdenin ani ve süratli bir müdahaleyle ayrım noktalarının birbirine oturtulması yapıta ziyan verebileceğinden konservatörelerimiz bu süreci çok dikkatli tahlil ederek vakte yayılan bir proje kapsamında ele alacaklar. Pek doğal bu projenin sonucunu da bilim dünyası ve kamuoyuyla yeniden büyük bir memnunlukla paylaşacağız.”

Ersoy, yurt dışına kaçırılan yapıtların iadesi konusunda çok titiz davrandıklarına değinerek, “2025 yılında 14 kıymetli yapıtın iadesini sağladık. 2024 yılında ise tam 1.149 tarihi yapıtı bulup ülkemize geri getirdik. 2018-2025 yılları ortasında, 7 yılda biz 8 bin 967 yapıtın iadesini sağladık. 2002-2025 yılları ortasında iadesi sağlanan eser sayısı ise tam 13 bin 282’dir.” dedi.

“ANADOLU’YU KARIŞ KARIŞ GEZİYORUZ”

Kaçakçılıkla Gayret Dairesinin faaliyetlerini yalnızca sayılarla ele almanın yanlış olacağını belirten Ersoy, yapıtların yurt dışına kaçırılmadan müze envanterlerine girmesi için Bakanlığın gerçekleştirdiği çalışmaları anlattı.

Ersoy, “Bakanlık yetkililerimiz Anadolu’yu adeta karış karış geziyor. Köy köy dolaşıp muhtarlarımız başta olmak üzere herkese bu gayretin kıymetini anlatıyor. Yalnızca yetişkinlerin bilinçlendirilmesi değil, geleceğimizin sahibi çocuklarımıza geçmişin mirasının değerini anlatmak için kıssa kitapları hazırlıyor, ağaç yaşken eğilir mantığıyla onlara eğitimler veriyoruz.” dedi.

Bakan Ersoy, yapıtların iadesinin sağlanmasına katkı sunanlara teşekkür ederek, kolektif muvaffakiyetin kültür mirasının korunmasına yönelik global ölçekteki çalışmalara katkı yapmasını ve gelecekteki çalışmalara ilham vermesini diledi. Danimarka’nın Ankara Büyükelçisi Ole Toft ise yapıtların ilişkin olduğu topraklara getirmiş olmaktan duyduğu memnuniyeti söz ederek şöyle konuştu:

“Tarihî yapıtların iadesi değerli lakin çoklukla karmaşık bir süreçtir. Ve bugün bizatihi Türkiye ve Danimarka olarak birlikte İmparator başı özelinde hoş bir tahlil üretebildik. Burada karşılıklı saygı ve iş birliği olduğu süreç sonucunda bu noktaya gelmiş olmayı da kutluyoruz. Danimarka’nın Glyptotek Müzesi sadece heykel başını değil 48 adet pişmiş toprak levhayı da iade ediyor. Levhaların iadesi Türkiye’nin talebi olmadan lakin Glyptotek Müzesi’nin iç incelemeleri sonucunda pişmiş toprak yapıtların Türkiye’ye ilişkin olduğunun anlaşılması üzerine müzenin teşebbüsüyle gerçekleşmiştir. Geçtiğimiz yıl Türkiye’yi 350 bin Danimarkalı ziyaret etti. Bunların 200 bini Antalya bölgesine geldi. Hoş tabiatı ve iklimiyle Tü6Danimarkalı turistler her vakit cazibe noktası olmuştur. Önümüzdeki devir daha fazla Danimarkalı turist Türkiye’yi ziyaret edecek ve bu bağlamda bu hoş yapıtları görmeye Antalya müzesine gelmelerine ilham olacaktır.”