Nefes aldığımız iç yerlerde bu eserlerle zehir soluyoruz!

Ağaç ve çiçeklerin yaydığı hoş kokuları meskenine taşımak isteyen birçok kişi, hava ve yer temizleyicisi, oda kokusu, oda parfümü üzere kimyasallar barındıran eserlere yöneliyor. ABD’deki Purdue Üniversitesi tarafından yayımlanan çalışmaya nazaran, doğal kokulara sahip olmayan bu eserler insan sıhhati açısından riskler içeriyor.

Araştırmacılar, doğal olmayan bu eserlerin içeriğinde, solunduğunda akciğerlerin derinlerine kadar ulaşabilen çok küçük parçacıklar olduğunu tespit etti. Ortamda hoş koku oluşturmak için kullanılan eserlerin, insan sıhhatini berbat etkileyen ziyanlı nanoparçacıkları havaya saldığı, bunların ise çok yüksek konsantrasyonlara ulaşarak bilhassa teneffüs sıhhati üzerinde önemli ziyanlara yol açabileceği belirlendi.

Farklı bir çalışmada meskende gazla pişirme usulünün tercih edilmesinin de nanoparçacık yaydığı tespit edildi. Yalnızca 1 kilogram pişirme yakıtı 3 nanometreden küçük 10 katrilyon parçacık yayarken, bu ölçü, içten yanmalı motorlu araçlardan yayılan parçacık ölçüsüne denk geliyor.

Scientific Reports mecmuasında yayımlanan makaleye nazaran bir konutun pozisyonu, havalandırma sistemi üzere faktörler partikül unsur düzeyini etkiliyor ve bu durum iç yer hava kalitesinde değişimlere neden oluyor.

Bilim insanları, İngiltere’nin Birmingham kentinde, her birinde 4-5 kişinin yaşadığı, gazla çalışan merkezi ısıtma sistemi, gazla çalışan kombi, ocak ve fırına sahip 3 konuttaki kirletici düzeylerini iki hafta takip etti. Bu kapsamda ikisi iç, üçü dış faktörlerle ilgili 5 unsur belirlendi. Büyük partiküllerin (PM10), daha küçük partiküllere (PM1, PM2,5) kıyasla daha süratli çökelme eğiliminde olduğu, küçük partiküllerin ise havada kalma eğiliminin daha uzun müddette gerçekleştiği gözlemlendi.

Konsantrasyonlar, tıpkı yerleşim alanındaki meskenler ortasında kıymetli ölçüde farklılık gösterirken, bu durum yalnızca iç yer ortamının izlenmesinin bir yerleşim alanındaki konsantrasyonları temsil etme mümkünlüğünün düşük olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar, 3 meskendeki PM2,5 düzeylerinde değerli farklılıklar bulurken, ölçüm yapılan bir konutta Dünya Sıhhat Örgütünün (DSÖ) 24 saatlik PM2,5 hudut kıymeti, 14 günün 9’unda aşıldı.

– İÇ YER KİRLETİCİLERİ NELER?

İç yer hava kirliliğinin nedenleri ve tesirlerine ait AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Prof. Dr. Gülen Güllü, havanın içinde insan sıhhati ve ekosisteme ziyan verecek seviye ve ölçüde bulunan kirleticilerin varlığının hava kirliliği olarak isimlendirildiğini söyledi.

İç ve dış ortamda farklı kaynaklardan meydana gelen ve canlılar üzerinde tesir oluşturabilecek kirlilikler olduğunu belirten Güllü, bunların ortasında kimyasal bileşikler, biyolojik faktörler, küf, mantar, bakteri üzere etkenler olduğunu anlattı.

İç ortam hava kirleticilerinin ekseriyetle kirlenmeye neden olan aktivitelerden kaynakladığını vurgulayan Güllü, sigara dumanı, yemek pişirirken çıkan gazlar ve paklık yapmak için kullanılan kimyasalların iç ortamda dışarıya kaçamadan birikmesinin iç yer kirliliğine neden olduğunu bildirdi.

Güllü, “İç ortamda kullandığımız temizleyici hususların içinde pek çok organik çözücüler, onların yaydığı emisyonlar var, o yüzden de ziyanlı. Bilhassa çamaşır suyu üzere içinde klorlu bileşiklerin olduğu kirleticilerin iç ortamda çok sağlıklı bir formda solunması çok mümkün değil.” diye konuştu.

Kirliliğin iç ortamda birikmesinin önüne geçmek için sistemli havalandırma yapılması gerektiğini söz eden Güllü, trafiğin ağır olduğu yahut sanayi faaliyetlerinin gerçekleştirildiği bölgelerde cam açmanın da kirliliğe yol açabileceği ikazında bulundu.

Kimyasal kirleticilerin uçucu organik bileşik ismi altında oda sıcaklığında buharlaşabilen kirleticiler olduğunu, kolonya, boya, paklık gereçleri, yapıştırıcılar, cila, vernik, sigara dumanı üzere eserlerin uçucu organik bileşiklere sahip olduğunu aktaran Güllü, bunların pek birçoklarının kanserojen olduğuna dikkati çekti.

– “PARTİKÜLLERİN SOLUNMASINDA HUDUT PAHA YOK”

İç yerde yakılan soba nedeniyle karbonmonoksit üzere eksik yanma eserlerinin ortama alınabileceği bilgisini veren Güllü, şöyle devam etti:

“Ocağı yaktığınızda gördüğünüz mavi alev aslında karbonmonoksitte tam yanmanın olmadığını gösteriyor. O vakit ortama karbonmonoksit yayılabiliyor ve uzun müddet o ortamda oturunca da tesirleri görülebiliyor, o yüzden havalandırma olmak zorunda. Eksik yanma deyince yalnızca karbonmonoksit değil, azot oksitler üzere pek çok kirleticileri de saymamız mümkün. Bir de partikül kirleticiler var. Bu kirleticilerin içinde partiküller özel bir yere sahip zira partiküllerin solunmasında ’emniyetli bir hudut bedel’ yok aslında. Yani sıhhatiniz açısından hiçbir partikülü solumamanız lazım. Bunları da PM1, PM2,5, PM10 üzere farklı çap boyutlarına nazaran kategorize edebiliyoruz.”

PM2,5 ve PM1’in akciğerlere inerek insan sıhhati üzerinde olumsuz tesirlere neden olabileceğinin altını çizen Güllü, bu tip kirleticilere maruz kalmanın teneffüs yolu sorunlarına ve kardiyovasküler hastalıklara yol açabileceğini kaydetti.

– GÖRÜNMEYEN NOKTALARDA MANTAR RİSKİ

Virüs, bakteri, mantar ve küflerin de partikül unsur olarak tanımlanabileceğine değinen Güllü, “Eğer meskeniniz nemliyse, duvarda küf oluşumu ve boyada kabarmalar görüyorsanız aslında bilin ki onlar mantar. Bu mantarlar çok önemli sıhhat sorunları yaratabiliyor. Uygun havalandırılmayan ortamlarda mantarlar nemi çok seviyor ve çabucak büyümeye başlıyorlar. Bilhassa mutfakta ya da banyoda dolap gerisinde bu tip küf oluşan yerleri görmezsiniz fakat oradan aslında bütün ortama bu mantarlar yayılır. Bunlar çok önemli astım, Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH) üzere sıhhat meselelerini tetikleyen, oluşturan ve kötüleştiren etmenler.” diye konuştu.

İç ortam hava kirliliğiyle gayret etmek için öncelikli olarak kirletici kaynaklarının azaltılması gerektiğini, bunun için de sigara içilmemesi, doğal paklık eserleri kullanılması, buharlı paklık yollarının tercih edilmesi ve formaldehit içermeyen boyalar seçilmesi tavsiyesinde bulunan Güllü, iç ortamların her saat başı 5 dakika boyunca havalandırılması gerektiğini söyledi.

Bambu, palmiye ve aloe vera üzere bitkilerin iç ortam hava paklığına katkı sağladığından fakat birtakım bitkilerin de hava kirleticisi yayabildiğinden bahseden Güllü, tertipli paklık yapılması, klima filtrelerinin temizlenmesi ve bakımlarının sağlanmasının iç ortam hava kirliliğine karşı alınabilecek tedbirler olduğunu bildirdi.