‘Ekonomik kriz Türkiye’yi boşanmalarda tepeye taşıdı’

Türkiye’nin en büyük ve en değerli ihraç pazarı AB ülkeleri. 2024 yılında 600 milyar dolara yaklaşan toplam dış ticaret hacminin tek başına yüzde 30’dan fazlasını AB ile yapılan ticaret oluşturuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) sayılarına nazaran 2024’te 261 milyar dolarlık ihracatın yüzde 38’ini oluşturan 98,2 milyar doları AB ülkelerine yapılmış. ABD Başkanı Trump Kanada, Meksika ve Çin’in akabinde AB’den yapılan ithalata yüzde 25 ek gümrük vergisi getirirken AB Kurulu da buna misilleme için ABD’den yapılacak 28 milyar euroluk ithalata birebir oranda ek gümrük vergisi getirdi. AB, Çin, Kanada ve Meksika’dan alınan eserler ABD’nin toplam ithalatının yüzde 61’ini oluşturuyor.

COVID19 salgınından bu yana sakinliği aşamayan, büyüme sürecine geçemeyen AB ekonomileri faiz indirimleri ve yeni euro fonları ile toparlanmaya, büyümeye çalışırken ABD’nin gümrük vergisini artırmasının olumsuz tesirleri kaçınılmaz. Türkiye’nin başta araba, kimya, makine teçhizat, yedek modül, ilaç, dokuma ve hazır giyside milyarlarca dolar ihracat yaptığı AB pazarının ABD’nin gümrük duvarlarıyla daralması, Türkiye’den ithalat talebinde düşüşe neden olacak. AB ekonomilerinin küçülmesi ve işsizliğin artması AB ülkelerinden gelen turist sayısının azalmasına yol açabilir.

AB’YE GÜMRÜK DUVARI, TÜRKİYE’NİN ABD İLE TİCARETİNDE YENİ FIRSAT PENCERESİ AÇILABİLİR

ABD’nin yükselttiği gümrük duvarlarının AB iktisadında yaratacağı aksilikler Türkiye’nin AB ile ticaretini negatif etkileme potansiyeline sahip olsa da ABD-Türkiye ticaretine müspet yansımaları olabilir. Türkiye-AB arasındaki Gümrük Birliği Anlaşması’na karşın AB’nin Türkiye’den ithal ettiği araba, demir-çelik eserleri, makine teçhizat vb. eserlerin AB üzerinden ABD’ye ihracı kelam konusu değil. Hasebiyle ABD’nin AB’ye koyduğu gümrük duvarlarının Türkiye’ye tesiri hudutlu seviyede kalacaktır.

Kaldı ki ABD başta ham demir-çelik mamulleri ve alüminyum olmak üzere birtakım eserlerde esasen Türkiye’ye ek gümrük vergileri uyguluyor. Münasebetiyle artık öteki ülkelere getirilen ek vergiler Türkiye açısından rekabet imkanı yaratarak avantaja dönüşebilir. Bunun yanında ABD’ye ihraç edilen AB menşeli eserlerin gibisi yahut eş pahası olan Türk malları, AB’ye ek gümrük vergisi nedeniyle ABD’li alıcılar açısından daha avantajlı hale gelebilir. ABD’li ithalatçıların talebi eş paha Türk mallarına yönelebilir ve Türkiye açısından ABD pazarında bir fırsat penceresi açılabilir. Türkiye-ABD ortasında 100 milyar dolarlık ticaret hacmi gayesine karşın iki ülke ticareti uzun müddettir 30 milyar dolarda patinaj yapıyor. Şayet Türkiye bu durumu avantaja çevirme imkanlarını kullanabilirse 100 milyar dolarlık ticaret hacmi amacına ulaşma istikametinde önemli uzaklık alabilir.

TEK ADAM İDARESİ VE ŞİMŞEK PROGRAMIYLA EVLİLİKLER ÇATIRDIYOR

Başta sıralanan ekonomik göstergelerdeki kötüleşme, sosyoekonomik ve toplumsal göstergelere de bariz biçimde yansıyor. Nüfus artış suratının sert biçimde gerilemesi, genç nüfus azalırken 65 yaş ve üzeri nüfusta artış, ekonomik kriz ve ağır hayat şartları, yüzde 28’i aşan genç işsizlik oranı Türkiye’de evliliklerin azalmasına, boşanmaların artmasına taban yaratıyor. 2025’i ‘Aile Yılı’ ilan eden Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çocuk yardımı, evlilik kredisi, ailelere indirimli seyahat vb. vaatlerine karşın gençler ortasında yuva kurma, evlenme eğimi azalırken ailelerdeki çözülme hızlanıyor. Uygulanan ekonomik programın yarattığı yıkıcı tesirlerle boşanma oranlarındaki artışın hızlanması TÜİK’in resmi datalarına de yansıyor.

BOŞANMALARDA ALT SIRALARDAN AVRUPA LİDERLİĞİNE YÜKSELİŞ

Boşanmaların artmasında şiddetli geçimsizlik ve ağır ekonomik sıkıntılardan kaynaklı uyuşmazlıklar birinci sırada yer alıyor.TÜİK’in 2024 Evlenme ve Boşanma İstatistiklerine nazaran her bin kişilik nüfusta bir yıl içinde gerçekleşen evlilik oranını gösteren ‘kaba evlenme hızı’ 2024 yılında 2023 ile tıpkı düzeyde kalarak binde 6,65 oldu. Kaba evlenme suratı 10 yıl evvel binde 7,88 iken 1,20 puan geriledi. Kaba boşanma suratı ise 2023’te binde 2,03 iken 2024’te binde 2,19’a yükseldi. 2014’te binde 1,65 olan boşanma suratı 10 yıldır daima artıyor.

Türkiye son yıllara kadar Avrupa sıralamasında boşanmaların en düşük olduğu, alt sıralarda yer alan ülke idi. Lakin Avrupa İstatistik Ofisinin (Eurostat) son datalarına nazaran boşanma oranı süratle artan Türkiye, 2022’den bu yana üst sıralara tırmandı. 2024’te binde 2,19 boşanma oranıyla İsveç ile birebir sırada yer alarak Litvanya (binde 2,90) ve Letonya’nın (binde 2,60) akabinde üçüncülüğe yükseldi. İstatistikler her 100 evliliğe karşı gerçekleşen boşanma oranının ekonomik kriz periyotlarında sıçrama yaptığını gösteriyor. 2001 ve 2008 krizleri ertesinde 2002 ve 2009’da bu oranlar sırasıyla yüzde 18,69 ve 19,29’a yükselmiş.

2018’de geçilen tek adam rejiminden bu yana üst üste yaşanan ekonomik krizler, yüksek enflasyon, yoksulluk ve işsizliğin artması, alım gücünün azalması, gençlerin gelecek korkusu ve telaşlarının büyümesinin yarattığı ortamın bu tabloyu daha karamsar bir noktaya taşıdığı anlaşılıyor. Evlilikler azalırken, boşanmaların yeni evliliklere oranı kesintisiz halde yükselerek 2019’da yüzde 28,87’ye, 2024 sonunda yüzde 32,96’ya çıkmış. İktidarın ‘kutsal aile’ söylemi, ‘en az 3 çocuk’ davetleri, ‘Aile Yılı’ vaatleri gençlerde karşılık bulamadığı üzere uygulanan siyasi ve ekonomik siyasetler, yeni ya da yıllanmış evlilikleri çatırdatıyor, aileleri dağıtıyor, Türkiye’yi boşanmalarda Avrupa liderliğine yaklaştırıyor.