7,5 puan faiz indi. Bankalar kredi faizlerini neden düşürmedi?

Merkez Bankası mart ayında aldığı kararla birlikte 3 kere art geriye faiz indirimi açıkladı. 7,5 puan faiz indirimi mevduat faizlerine yansısa da çekilen konut ve muhtaçlık faizlerine yansımadı. Bunun nedenini Turgay Bozoğlu şöyle açıkladı:

“Merkez Bankası’nın siyaset faizini indirmesine karşın kredi faizlerinin düşmemesinin gerisinde birkaç temel ekonomik dinamik bir piyasa şartı var. Bunlardan bir tanesi bankaların maliyet yapısı hatta en değerlisi.

Şimdi siz mevduatı topladığınızda yeni siyaset faizine uygun olarak mevduat faizlerini düşürebilirsiniz lakin bankaların daha öncesinden daha yüksek faizde bağladığı birçok mevduatı olabilir. Bu siyaset faizinden evvel tahminen daha yüksek faizden 3 aylık ya da 6 aylık, mevduat faizleri kontratı yaptı ve onlar devam ediyorlar.

Onun için bankaların maliyet yapısı çok kıymetli. Hala yüksek maliyetli, mevduatlar ellerinde olabilir. Mevduatlarda maliyetlerinin en değerli kısmını oluşturuyor. Siyaset faizi düştüğünde mevduat faizleri süratli düşer.

ENFLASYON BEKLENTİSİ NEDENİYLE RİSK PRİMİ BUNA MÜSAADE VERMİYOR

Bankalar riskli ortamda karlılıklarını korumak için kredi faizlerini düşürmekte temkinli davranırlar. Bunun bir sebebi de şu. Enflasyon beklentisi. Siyaset faizleri indirildiyse bile, bankalar kredi faizlerini belirlerken enflasyon beklentilerini ve risk primini hesaba katarlar.

Yani yüksek enflasyon ortamında bankalar gerçek getiriyi korumak için nominal kredi faizlerini yüksek tutma eğiliminde olurlar. Ayrıyeten iktisattaki belirsizlikler, siyasi riskler risk primini artırarak kredi maliyetlerini yükseltir.

Bankalar ne süreç yapıyor? Para alıyor, para satıyorlar. Ondan ötürü sattığında karlı olmak ister. Gelecekte bir belirsizlik varsa orada daha ihtiyatlı hareket eder. Bir de şu devirde kredi talebi yüksek.

Bankalar faizi düşürme konusunda daha az baskı hissediyor. Zira müşteri çok. Yani iktisadın zayıfladığı periyotlarda bile yüksek enflasyon nedeniyle gerçek faizler bazen negatif seyredebiliyor.

Merkez Bankası’nın faiz indirimi teoride kredi faizlerine yansımadı fakat pratikte geçiş düzeneği finansal sistemin yapısına ve bankaların davranışlarına da bağlı. Türkiye’de bankalar dövizde borçlanıyor. Dövizle borçlanan bankalar kur riski hissediyorlarsa TL kredilerinde faiz indirimini geciktirebiliyor zira o kur onun için maliyet. Onun nereye gideceğini görebilmek istiyor. Asıl olarak orada bir sorun olduğunu düşünüyorum.

MALİYE SİYASETİ İLE PARA SİYASETİ UYUMSUZ

Şimdi bizde maliye siyaseti ile para siyaseti uyumsuz. Onun için enflasyon beklentilerini olumsuz etkileyerek kredi faizlerinin düşmesini de engelliyor. Yani geleceğe bakış, beklenti sokaktaki vatandaşın beklentisi de emsal bir biçimde parayı satan aracı kurumu olan bankalarda bu türlü görüyorlar. Parayı elde tutuyorlar çok ucuza çıkarmak istemiyorlar ve şu anki piyasa kuralları da bunu uygun kılıyor.

MAKRO İHTİYATİ SİYASETLER NEDENİYLE MERKEZ BANKASI DA KREDİ FAİZLERİ DÜŞSÜN İSTEMİYOR

Aslında Merkez Bankası da birden teğe düşürmesini istemiyor. Bir taraftan siyaset faizini düşürür üzere davranırken öte taraftan ne yapıyor? Kredi büyümeleri için hudut koyuyor.

Bunun ismine makro ihtiyati siyaset deniyor.

Döviz kredisi ayda 0.5’ten büyük olamaz. TL kredisi ayda %1’den fazla büyüyemez üzere aslında diğer hudutlar koyuyorlar. Bence bir şeffaflık ve güvenilirlik sorunu var. Bir taraftan siyaset faizini düşürüyorsunuz. Bir taraftan çok da kendinize güvenmiyorsunuz. Makro ihtiyati önlemlerle bunu sonlandırmaya çalışıyorsunuz. Yani mevduat faizleri bankaların anlık fonlama maliyetine bağlıyken kredi faizleri daha karmaşık faktörler. Enflasyon, talep, makro siyasetlerle şekilleniyor. Onun için tek başına siyaset faizini indirmek kredi maliyetlerini indirmeye yetmiyor.

BOZOĞLU HANEHALKININ YIL SONU FAİZ BEKLENTİSİNİ YORUMLADI

Merkez Bankası hanehalkı beklenti anketinden yüzde 42,5 sayısının çıktığını hatırlattığımız Bozoğlu’na Merkez Bankası’nın önümüzdeki 6 toplantıda faizi indirip indirmeyeceğini sorduk.

Bozoğlu şu cevabı verdi:

“Merkez Bankası hanehalkı beklenti anketinden yıl sonu kestirimi %42,5 olarak çıktı. Bence Merkez Bankası faizi indirecek lakin bu periyot çok kritik. Bizde ocak, şubat, bunlar yüksek aylar. Geçen yıl da yüksek geldi. Merkez Bankası baz tesirinden faydalandı ve Aralık ayından itibaren 3 sefer faiz indirmiş oldu artık asıl imtihan hazirana gerçek başlıyor. Baz tesirinin azalmaya başladığı bir devir.

Merkez Bankası’nın başında şunun olduğunu düşünüyorum. Klasik olarak yaz aylarında enflasyon düşer ve faizi düşürmeye devam eder. Şu anda telaffuzları o denli olsa da çok sıkı bir para siyasetinin taraftarı üzere durmuyorlar. Burada bir risk görüyorum aslında.

Bundan sonrasını bilhassa bahar aylarını gözlemleyecekler. Hala enflasyonun üstünde bir siyaset faiz var. Bir göreyim bakalım bundan sonra nasıl gidecek? Enflasyonun eğilimi nasıl? Hizmette nasıl? Malda nasıl? Ondan sonra tekrar atak yapma bahtı olacak mı ancak büyük haritada, büyük planlarında işte yılın birinci ayları aslında yüksek.”

ENFLASYONU ETKİLEYEN 3 FAKTÖR VAR

Enflasyonu etkileyen 3 faktörü var. Bizim çok klasik bildiğimiz talep, maliyet lakin üçüncüsü de beklentiler. ani bireyler beklentilerine nazaran geleceğe ait kararlarını alıyorlar. Şayet hanehalkı hala bu kadar gayenin çok üstündeyse neredeyse 2 katı kadar bir enflasyon beklentisinin içindeyse o vakit enflasyonla çaba etmek de zorlaşır. Zira ona nazaran davranacaklar. Ona nazaran alım satım yapacaklar.